Problem astmy jest przeważnie kojarzony z nadwrażliwością układu odpornościowego na konkretne czynniki np. pyłki roślinne, kurz czy produkty spożywcze. Niemniej jednak nie każda postać astmy ma podłoże alergiczne. Czy astma może rozwijać się na tle nerwowym? W jakim sposób stres i emocje mogą oddziaływać na astmę i stan dróg oddechowych? Czy psychoterapia jest wartościowym rozwiązaniem dla astmy indukowanej stresem?

Astma a stres i nerwy – jak emocje oddziałują na astmę?

Rozdrażnienie, gniew, strach, smutek, nadmierny stres, złość – te wszystkie skrajne emocje mogą stanowić realny bodziec dla pogorszenia stanu pacjenta, co w konsekwencji zwiększa ryzyko występowania ataku astmy. Silny ładunek emocjonalny może stanowić przyczynę wzrostu ilości prozapalnych cytokin, które mogą doprowadzić do nasilenia stanu zapalnego w oskrzelach i tym samym spowodować reakcję ze strony układu oddechowego.

Osobną kwestią jest fakt, że astma oskrzelowa jest zaliczana do grona schorzeń o charakterze psychosomatycznym. Wedle aktualnego stanu wiedzy czynniki psychologiczne i behawioralne mogą mieć istotne znaczenie w kontekście rozwoju takich niedogodności jak kaszel czy duszności.

W kwestii psychologicznych czynników wyzwalających lub nasilających chorobę astmatyczną należy wspomnieć o aleksytymii. Problem ten jest definiowany jako niezdolność do rozumienia, identyfikowania, nazywania i wyrażania emocji, któremu mogą towarzyszyć m.in. ograniczone możliwości fantazjowania, myślenie operacyjne czy brak umiejętności rozróżnienia pobudzenia emocjonalnego z uczuciami. Aleksytymia jest przeważnie związana z silnie stresującą sytuacją np. jako rezultat zespołu stresu pourazowego.

Warto też wspomnieć, że astma może stanowić rezultat stresu psychospołecznego, który związany jest ze środowiskiem życia. Wysoki poziom przestępczości, przemoc domowa, niewłaściwe metody rodzicielskie, niski status społeczno-ekonomiczny czy też złe warunki do życia również mogą zwiększać predyspozycję rozwoju choroby astmatycznej.

Psychoterapia w astmie oskrzelowej – czy to ma sens?

Leczenie i kontrolowanie astmy jest w głównej mierze związane z farmakoterapią. Wziewne leki złożone na bazie glikokortykosteroidów i długo działających beta2-mimetyków umożliwiają przeciwdziałanie zmianom zapalnym, a także pozwalają utrzymać optymalną drożność dróg oddechowych.

Jednak w przypadku astmatyków, u których choroba jest w dużej mierze związana ze stresem, niezbędnym narzędziem okaże się psychoterapia. Praca z pacjentem nad wypracowaniem technik umożliwiających panowanie nad emocjami, prawidłowe i spokojne oddychanie oraz łatwiejsze wejście w stan relaksacji pozwala na utrzymanie dobrej kondycji układu oddechowego, a także może zapobiec przed progresją choroby. Psychoterapia może też okazać się wartościowa w kontekście polepszenia jakości codziennego życia pacjenta oraz ułatwić akceptację choroby. Osoby z astmą przeważnie są poddawani terapii behawioralno-poznawczej.

Wielowymiarowe leczenie astmy stanowi znacznie skuteczniejszy sposób panowania nad chorobą aniżeli samodzielna farmakoterapia. Tak jak w przypadku astmy alergicznej, dużą rolę może odgrywać codzienna dieta (np. przy uczuleniu na określone produkty spożywcze), tak astma o podłożu psychosomatycznym może wręcz wymagać rozpoczęcia współpracy z psychologiem. Psychoterapia pozwala na przepracowanie wielu problemów, by pokonać pewne ograniczenia, które mogą skutkować astmą i innymi reakcjami uczuleniowymi np. zmianami skórnymi czy biegunką.

Bibliografia:

1. Moes-Wójtowicz A., et al. „Astma jako choroab psychosomatyczna. Przyczyny, skala problemu, związek z aleksytymią i kontrolą choroby.” Pneumonologia i Alergologia Polska 2012, 80(1): 13-19.
2. Yonas MA., Lange NE., Celedon JC. „Psychosocial stress and asthma morbidity.” Current Opinion in Allergy and Clinical Immunolgy 2012, 12(2): 202.
3. Turyk ME., et al. „Stressful life events and asthma in adolescents.” Pediatric Allergy and Immunology 2008, 19: 255-263.
4. Koskenvuo M., et al. „Stressful life events promote the manifestation of asthma and atopic diseases.” Clinical Experimental Allergy 2002, 32(2): 256-263.
5. Rietveld S., Van Beest I., Everaerd W. „Stress-induced breathless in asthma.” Psychological Medicine 1999, 29: 1359-1366